mapaPrzedbórz - miasto malowniczo położone nad rzeką Pilicą, u podnóża Pasma Przedborsko-Małogoskiego (na terenie gminy znajduje się najwyższe wzniesienie województwa łódzkiego Fajne Ryba - 347 m n.p.m.). Powierzchnia gminy wynosi 190 km kw., zaś ludność 8.200 osób (w tym miasto - 4.070 osób).
Prawdziwym bogactwem Ziemi Przedborskiej są lasy, zajmujące ok. 54% jej powierzchni. W 1988 roku dla ochrony unikatowych walorów naturalnych gminy utworzono Przedborski Park Krajobrazowy zajmujący 16.640 ha (dodatkowe 14.940 ha stanowi tzw. otulina Parku).
Pierwsza wzmianka o Przedborzu pochodzi z roku 1136 (bulla gnieźnieńska). Swoją lokalizację miejscowość zawdzięcza położeniu u przeprawy przez Pilicę, przy ruchliwym szlaku handlowym. Do obrony przeprawy wybudowano pierwotnie gród drewniany, a w czasach Kazimierza Wielkiego zamek murowany o charakterze mieszkalno- obronnym. Temu też władcy miasto zawdzięcza największy rozkwit i późniejszą pozycję. Król - budowniczy, oprócz wspomnianego zamku wybudował murowaną, istniejącą do dnia dzisiejszego wieżę kościoła parafialnego. W roku 1370 nadał też Przedborzowi prawa miejskie (akt lokacyjny zaginął). W tymże samym roku w trakcie polowania w ogromnych borach rozciągających się wokół miasta (stąd wielu badaczy wywodzi nazwę grodu - "przed borem") w okolicy wsi Żelazne Nogi (dzisiejsza Żeleźnica) monarcha uległ wypadkowi, który w ciągu niewielu tygodni spowodował jego zgon. Wydarzenie to upamiętnia pomnik, ufundowany w roku 2001 przez Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, a zlokalizowany nieopodal żeleźnickiego kościoła.


mapka_thKolejnym władcą zasłużonym dla Przedborza był Władysław Jagiełło, wielokrotnie przebywający w nadpilickim grodzie. W roku 1405, po groźnym pożarze Przedborza, nadał on mu prawa miejskie magdeburskie, zrównując w tym względzie z Chęcinami. W roku 1423 w przedborskim zamku miało miejsce nadanie praw miejskich ówczesnej wsi Lodzia, co upamiętnia tablica wmurowana w roku 1973 w ścianę ratusza miejskiego. W XV i XVI wieku słynne w skali kraju były przedborskie, wielodniowe targi i jarmarki. Kres harmonijnemu rozwojowi miasta przyniósł potop szwedzki w roku 1655 (spaliła się wtedy niemal całkowicie zabudowa miejska, a znacznemu uszkodzeniu uległy zabudowania zamkowe). Niestety z perspektywy czasu okazało się, że zarówno zamek jak i miasto nigdy nie odzyskały już swego dawnego znaczenia i świetności. Próby zmiany istniejącego stanu rzeczy podejmowane przez kolejnych monarchów (liczne przywileje dla miejscowych cechów zrzeszających rzemieślników) nie przyniosły efektów. Ich wymiernym rezultatem okazał się jedynie datujący się od wieku XVII stały wzrost liczebności mieszkańców pochodzenia żydowskiego. Żydzi, oprócz licznych przywilejów, otrzymali prawo do założenia cmentarza i budowy synagogi. Poważniejsza próba odbudowy znaczenia miasta miała miejsce na początku XIX wieku, kiedy to staraniem Wojciecha Langego powstała tu jedna z nowocześniejszych w Królestwie Kongresowym fabryka sukna. Liczne powodzie pustoszące jej teren oraz błędne decyzje kolejnych właścicieli spowodowały jednak, że stolicą polskiego przemysłu włókienniczego stała się Łódź, a nie Przedbórz (pomimo zdecydowanie korzystniejszego położenia nad dużą rzeką). Gwoździem do trumny, jeśli chodzi o perspektywy rozwojowe, stał się wybór wariantu przebiegu Kolei Warszawsko- Wiedeńskiej, omijającego Przedbórz. W tym momencie miasteczko zostało praktycznie skazane na zajmowanie drugorzędnej roli. Najwyższa zarejestrowana liczba mieszkańców wyniosła 9199 osób (1913 rok). W przededniu II wojny światowej było to nadal ponad 7 tysięcy mieszkańców, przy czym większość z nich stanowili Żydzi. Lata 1939- 1945 były okresem niezwykle tragicznym w dziejach nadpilickiego miasteczka. Straciło ono ponad 50% mieszkańców (w tym praktycznie całą populację ludności żydowskiej) oraz niemal wszystkie zabytki (zabudowa ulicy Rynek, modrzewiowa XVII-wieczna synagoga, liczne XVII i XVIII - wieczne domy i kamienice). Pierwszy powojenny spis ludności wykazał tylko 3.500 osób Przedborza.
Burzliwe dzieje, które były udziałem Przedborza, w czasie jego niemal 900- letniej historii, spowodowały, że do dnia dzisiejszego ocalało bardzo niewiele zabytków. Wśród nich godne uwagi są:
- Kościół parafialny p.w. św. Aleksego. Jego historia sięga roku 1278, przy czym najstarsze istniejące do dnia dzisiejszego fragmenty (wieża kościelna) pochodzą z roku 1341. Wybudowany w stylu gotyckim, po wielokrotnych przebudowach, w dniu dzisiejszym reprezentuje styl barokowy. Do nawy głównej w latach 1640-95 dobudowano kaplice boczne. Nad wejściem do kaplicy południowej wyeksponowany jest cenny obraz przedstawiający Marię Magdalenę- autorstwa d`Albaniego z XVI wieku.
- Ratusz miejski - wybudowany w latach 1826-1830 reprezentuje styl późnoklasycystyczny. Murowany, piętrowy budynek był w swej historii siedzibą magistratu, szkoły, Urzędu Miasta. Obecnie funkcjonują w nim Rada Miejska, burmistrz miasta, USC, Referat Inwestycji, Rolnictwa i Ochrony Środowiska oraz Biblioteka Publiczna. Na zachodniej ścianie budynku widoczna jest tablica pamiątkowa, wmurowana w roku 1973, upamiętniająca 550 rocznicę nadania w Przedborzu praw miejskich Łodzi.
- Rynek miejski - dzisiejsza zabudowa rynku stanowi zaledwie ślad dawnej świetności. Do II w.ś. istniały w Przedborzu dwa rynki, tzw. duży i mały. Zostały one niemal całkowicie zniszczone już w pierwszych dniach września 1939 roku. Ocalała tylko pierzeja wschodnia oraz narożny budynek z podcieniami, położony u wylotu ulicy Warszawskiej (dawna siedziba Muzeum Ludowego). Wśród ocalałej zabudowy dominują kamienice z XVIII i XIX wieku. W roku 2002 nawierzchnia rynku (dawniej królowały tu niepodzielnie tzw. "kocie łby") została gruntownie wyremontowana (kostka brukowa, stylowe latarnie, gazony na kwiaty). W rok później rynek wzbogacił się o pokrytą gontem, drewnianą studnię, wybudowaną w miejscu istniejącej tu od roku 1841 studni miejskiej.
- Zespół kapliczek cholerycznych. Ciekawostką miasta jest unikatowy zespół XVIII wiecznych kapliczek, zwanych cholerycznymi, wybudowanych przed laty dla ochrony mieszkańców Przedborza przed częstymi epidemiami cholery. Są one zlokalizowane m.in. przy ulicy Kieleckiej, Cmentarnej, Koneckiej (k/ targowicy), Częstochowskiej, Ogrodowej, Podzamcze (góra Winnica).

Aktualnie Przedbórz jest lokalnym centrum administracyjno- gospodarczym. Miasteczko zamieszkuje nieco ponad 4.000 osób, zajmujących się głównie usługami, handlem i rolnictwem. Na terenie gminy zarejestrowanych jest aktualnie 436 podmiotów gospodarczych, przy czym przeważają podmioty małe, o charakterze rodzinnym. Nieco większymi zakładami są "Techmłot" - produkujący narzędzia gospodarcze oraz ZDZ - prowadzący głównie działalność oświatową. Na terenie miasta działa Bank Spółdzielczy oraz oddział PKO BP. Aktualnie w gminie funkcjonują: przedszkole samorządowe, 2 szkoły podstawowe, gimnazjum, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (Liceum Ogólnokształcące, Technikum Rolnicze, 3-letnie liceum profilowane), Niepubliczna Szkoła prowadzona przez Zakład Doskonalenia Zawodowego (Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Technikum Mechaniczne i Liceum Uzupełniające dla Dorosłych). Potrzeby zdrowotne mieszkańców zabezpieczają Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, w skład którego wchodzi Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy dysponujący 22 łóżkami, oraz NZOZ "Medicus". W mieście zlokalizowany jest Oddział Pomocy Doraźnej (1 karetka) oraz 2 apteki (przy ulicach Trytwa i Częstochowska). Naprzeciwko ratusza miejskiego, przy ulicy Mostowej ma swoją siedzibę Ośrodek Doradztwa Rolniczego, obsługujący mieszkańców wsi z kilku gmin powiatu radomszczańskiego.
Działania samorządu lokalnego od kilku lat zmierzają w kierunku przekształcenia Przedborza w gminę turystyczną. Służyć ma temu wdrażany w roku 2004 i 2005 Program Rozwoju Turystyki , zakładający oznakowanie turystyczne ponad 90 kilometrów tras pieszych i rowerowych, oznakowanie turystyczno-użytkowe miasta, budowę elementów małej architektury turystycznej (pola biwakowe, wieża widokowa na górze Fajne Ryba, wiaty przystankowe), doprowadzenie drogi dojazdowej do zalewu przy ulicy Tury-stycznej. Mieszkańcy gminy ogromne nadzieje wiążą z realizowanym od roku 2003 przez Polski Związek Karate Tradycyjnego Ośrodkiem Sztuk Walk Wschodnich "DOJO" w miejscowości Stara Wieś. Obiekt składający się z hali treningowej, zaplecza, 12 domków typu "bungalow", zaplecza gastronomicznego itp. Będzie w stanie przyjąć jednorazowo do 100 osób, przy czym planowana jest formuła open, umożliwiająca korzystanie z ośrodka zwykłym śmiertelnikom. Ośrodek powinien odegrać olbrzymią rolę promocyjną dla miasta i gminy, nie mówiąc już o możliwości stworzenia przynajmniej kilkunastu nowych miejsc pracy.
Elementem mającym przyciągnąć turystów ma być również poprawa estetyki miasteczka. W ostatnich latach Przedbórz wzbogacił się o kilka odcinków nowych chodników z kostki brukowej (ulice: Rynek - gdzie dodatkowo powstała drewniana studnia z kołowrotem, róg ulic Kielecka i Kościelna, ulice Mostowa, Spółdzielcza, Warszawska, fragment ulicy Pocztowej, Piotrkowskiej, Wierzbowskiej, Częstochowskiej). W roku 2004 powstało rondo u zbiegu ulic Mostowej, Koneckiej i Krakowskiej. Zmodernizowano również znaczny fragment ciągów komunikacyjnych i pieszych ulicy Koneckiej. Na rok 2005 planowane są dalsze prace remontowe ulic: Podzamcze, Mostowa, Piotrkowska i być może Krakowska.
Zamierzenia inwestycyjne. Miasto Przedbórz od kilku lat szuka nabywcy (dzierżawcy) zalewu, wraz z przyległym gruntem, położonego przy ulicy Turystycznej. Teren zalewu stanowi część nie zrealizowanego Ośrodka Sportu i Rekreacji. W skład kompleksu wchodzi 11 ha lustra wody (2 zalewy, oddzielone groblą) oraz 5 ha przyległego gruntu, przeznaczonego w Studium Zagospodarowania Przestrzennego pod działalność turystyczną, sportową i rekreacyjną. Na terenie ośrodka zlokalizowane są 2 budynki w stanie surowym (magazyn, pawilon sanitarno-higieniczny), zespół szamb, doprowadzona jest energia elektryczna i woda. W przypadku pojawienia się poważnego kontrahenta, gwarantującego zagospodarowanie obiektu, istnieje możliwość doprowadzenia do ośrodka kanalizacji sanitarnej.
W posiadaniu gminy znajdują się również budynki poszkolne w miejscowościach Borowa (wraz z przyległą działką o powierzchni ponad 3 ha) oraz Żeleźnica. Gmina może również sprzedać (wydzierżawić) zainteresowanym działkę przeznaczoną pod prowadzenie działalności gospodarczej o powierzchni ponad 2000 m kw. przy ulicy Łazickiej. Na działce znajduje się budynek po byłej zlewni mleka (znaczny stopień dewastacji, korzystna lokalizacja).
W roku 2005 podstawowym zamierzeniem inwestycyjnym miasta będzie budowa hali widowiskowo-sportowej przy Publicznej Szkole Podstawowej w Przedborzu. Obiekt o wymiarach wewnętrznych parkietu 20x40 m dysponował będzie widownią dla ponad 200 osób (drugie tyle miejsc stojących). Planowane jest jego wykorzystanie nie tylko dla potrzeb wychowania fizycznego realizowanego przez szkoły, ale również przez osoby dorosłe, miejscowy klub sportowy i w celu organizacji imprez kulturalnych. Wartość kosztorysowa hali przekracza 4 miliony złotych (brutto). Istnieje możliwość współfinansowania inwestycji ze środków Totalizatora Sportowego w wymiarze od 33 do 50% kosztów kwalifikowanych. Gmina złożyła wniosek w tej sprawie w Urzędzie Marszałkowskim w kwietniu 2004 roku.
Drugim, co do skali, zamierzeniem jest termomodernizacja Publicznej Szkoły Podstawowej w Przedborzu, połączona z wymianą kotłowni z węglowej na zasilaną przez biomasę. Kotłownia ogrzewać będzie również pobliską halę widowiskowo-sportową (a perspektywicznie również planowany budynek gimnazjum). Koszt termomodernizacji i kotłowni oscyluje wokół 1,5 miliona złotych, przy czym zadanie ma być dofinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska (40% kosztów kwalifikowanych). Całość ma być sfinansowana w przeciągu kilku lat z oszczędności, które powstaną w wyniku montażu nowoczesnego źródła ogrzewania. Kotłownia na biomasę powinna stworzyć na terenie gminy możliwość uprawy przez miejscowych rolników wierzby energetycznej (dodatkowe możliwości zarobkowania).
Dość duże środki zostały zaplanowane w budżecie miasta na kanalizację sanitarną. W roku 2005 planuje się zakup nowoczesnej osączarki osadu dla potrzeb miejskiej oczyszczalni ścieków (koszt w granicach 160 - 180 tysięcy zł), wykonanie fragmentu sieci kanalizacyjnej u zbiegu ulic Pocztowej i Koneckiej oraz ulic Trytwa i Piotrkowska (z równoczesnym podłączeniem budynku Liceum Ogólnokształcącego). Zamierzenia te będą współfinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Około 100 tysięcy złotych kosztować będzie wymiana pokrycia dachowego budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Górach Mokrych. 220 tysięcy złotych przeznaczono w budżecie A.D. 2005 na rozbudowę wodociągów. Powstaną one w Starej Wsi, na terenie wsi Gaj i Policzko (łącznik). Wykonana również zostanie dokumentacja wodociągu w miejscowości Kaleń (wykonanie planowane na rok 2006).
Remonty i inwestycje drogowe (miasto, gmina) pochłoną kolejne 100 tysięcy złotych. Na roboty remontowe dotyczące budynku Urzędu Miejskiego przy ulicy Pocztowej zabezpieczono w budżecie sumę 59 tysięcy złotych (termomodernizacja, wymiana pokrycia dachowego). Odnośnie tej ostatniej inwestycji Urząd Miejski złoży odpowiedni wniosek m.in. w WFOŚiGW (planowana kotłownia na biomasę).
Wypoczynek i rekreacja. W latach 2005 - 2006 oferta turystyczna miasta i gminy powinna ulec znaczącemu wzbogaceniu (trasy i infrastruktura turystyczna, uruchomienie ośrodka "DOJO"). Na dzień dzisiejszy na terenie miasta funkcjonuje Szkolne Schronisko Młodzieżowe zlokalizowane w bursie przy ulicy Mostowej 37b. Ma ono charakter całoroczny i jest w stanie przyjąć jednorazowo do 40 osób.
We wsi Taras, nad brzegiem rzeki Pilicy zlokalizowany jest Ośrodek Wypoczynkowy dysponujący 160 miejscami noclegowymi. Poza sezonem letnim Ośrodek jest w stanie przyjmować 80-osobowe grupy w ramach plenerów, szkoleń, zielonych szkół, turnusów wypoczynkowych itd.
Nadleśnictwo Przedbórz prowadzi nieopodal miejscowości Reczków Stary kwaterę myśliwską "Bysiów", zapewniającą wysoki standard obsługi. Kwatera jest dostępna przez cały rok i dysponuje 6 miejscami noclegowymi. Konieczna jest rezerwacja na 15 dni przed planowanym przyjazdem.
W miejscowościach Chałupy i Taras oraz w Przedborzu znajduje się 6 kwater agroturystycznych o różnym standardzie. Kwatery tego typu oferowane są również we wsi Łączkowice (gmina Masłowice) oraz we wsi Krzętów (gmina Wielgomłyny).
Kultura. Na terenie miasta i gminy działa Miejski Dom Kultury, będący wraz z Towarzystwem im. Marii Konopnickiej współorganizatorem szeregu imprez kulturalnych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Do najbardziej znaczących spośród nich należą: Ogólnopolskie Spotkania z Poezją Marii Konopnickiej (maj), Ogólnopolski Przegląd Piosenki i Przyśpiewki Ludowej (czerwiec), Światowy Festiwal Poezji Marii Konopnickiej (sierpień). Oprócz tego organizowane są konkursy pamiętnikarskie, poetyckie, recytatorskie itp.
Unikatowe w skali Polski Centralnej jest Muzeum Ludowe Ziemi Przedborskiej, działające w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła parafialnego, przy ulicy Kieleckiej 9. Placówka działająca w różnych formach od roku 1986 dysponuje bogatymi zbiorami etnograficznymi, historycznymi oraz eksponowanymi od niedawna zbiorami judaików. Muzeum funkcjonuje w budynku XVII wiecznej karczmy, opisywanej onegdaj przez Władysława S. Reymonta. Dysponuje ono bardzo bogatą ofertą wydawniczą (foldery, tomiki poezji autorstwa kustosza muzeum Tadeusza Michalskiego, widokówki, mapki, przewodniki etc).
Na terenie miasta działa Biblioteka Publiczna, zlokalizowana na piętrze zabytkowego ratusza miejskiego. Od roku 2004 placówka ta dysponuje nowoczesną czytelnią internetowa, pozyskaną w ramach Programu "Ikonka". We wsi Góry Mokre działa filia biblioteczna, przy której funkcjonuje tzw. Centrum Komunikacji Społecznej (2 stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu).
Organizacje pozarządowe, stowarzyszenia. W mieście i gminie funkcjonuje szereg organizacji pozarządowych, ściśle współpracujących z miejscowym Urzędem. Należą do nich:
Miejski Klub Sportowy "Pilica" Przedbórz szkolący młodzież i osoby dorosłe w ramach sekcji piki nożnej i brydża sportowego. Drużyna brydżowa MKS od kilku lat gra w III lidze zaś drużyna piłkarska seniorów zajmuje czołowe miejsca w piotrkowskiej klasie okręgowej.
Stowarzyszenie Przyjaciół Przedborskiego Parku Krajobrazowego i Rzeki Pilicy - prowadzi działania mające na celu zachowanie walorów turystycznych Ziemi Przedborskiej. Od kilku lat stowarzyszenie prowadzi cieszące się dużym zainteresowaniem spływy kajakowe (głównie na odcinku od miejscowości Maluszyn, do Zalewu Sulejowskiego).
Stowarzyszenie Agroturystyczna "Kraina Kugla"- jego celem jest stworzenie warunków do lokalnego rozwoju agroturystyki. Nazwa stowarzyszenia nawiązuje do kugla- bardzo smacznej, miejscowej potrawy (główne składniki: tarte ziemniaki, golonka, żeberka wieprzowe), mającej wielu zwolenników (a czasem wręcz miłośników) w całym kraju. Kraina Kugla realizuje różne projekty dotyczące m.in. produkcji i wykorzystania biomasy, plecionkarstwa, promocji, dziedzictwa kulturowego, rozwoju turystyki itp.
Ośrodek Edukacji Ekologicznej - od ponad 10 lat organizuje zajęcia z zakresu "zielonych szkół", głównie dla dzieci i młodzieży z Łodzi i Piotrkowa. Główną tematyką w/w zajęć jest szeroka pojęta ekologia.
Przedborski Park Krajobrazowy. Powstały w roku 1988 PPK aktualnie obejmuje swym zasięgiem tereny położone na obszarze województw świętokrzyskiego i łódzkiego. Łączna powierzchnia Parku wynosi 16.640 ha, zaś tzw. otuliny - dalsze 14.490 ha. Na jego terenie znajduje się 5 rezerwatów przyrody, a konkretnie: Bukowa Góra, Murawy Dobromierskie, Piskorzeniec, Oleszno i Czarna Rózga. Pracownicy PPK służą w charakterze przewodników dla grup turystycznych, uczestników „zielonych szkół" itp. pragnących poznać uroki Ziemi Przedborskiej, jej unikatową florę i faunę. Siedziba PPK znajduje się w Przedborzu przy ulicy Krakowskiej 28.